Alle verbeteringen beginnen met een plan. Het meest omvangrijke verbeterplan voor de zorg is op dit moment toch wel het Integraal Zorgakkoord (IZA). Kritiek is er voldoende geweest op dit akkoord, zowel vanuit de betrokken sectoren als vanaf de zijlijn. Wat is de definitie van kwaliteit? Binnen de zorg kennen we meerdere dimensies. Jonas, Zorgverbeteraar, geeft zijn kijk erop.
Alle verbeteringen beginnen met een plan. Het meest omvangrijke verbeterplan voor de zorg is op dit moment toch wel het Integraal Zorgakkoord (IZA). Kritiek is er voldoende geweest op dit akkoord, zowel vanuit de betrokken sectoren als vanaf de zijlijn. Aan dat laatste wil ik me zeker niet schuldig maken, al is het maar omdat ik vind dat optimisme een noodzakelijke basishouding is om ambities als deze enige kans van slagen te geven.
Wel zou ik graag een aanvulling willen doen, in de hoop dat dit partijen in de uitvoering helpt om de duurzame impact te maximaliseren. Een integrale kijk op kwaliteit van zorg, waarmee de I van IZA nog wat meer betekenis krijgt.
Van Rijksoverheid.nl: “In het Integraal Zorgakkoord staan afspraken tussen de overheid en een groot aantal partijen in de zorg. Het doel is de zorg in Nederland te verbeteren en voor te bereiden op de toekomst.” Het gaat dus om verbeteren. Wat gaan we dan verbeteren? Een logisch antwoord lijkt: kwaliteit. Niet voor niets staat het op de website van de Rijksoverheid onder het kopje ‘Kwaliteit van Zorg’.
Het woord kwaliteit komt maar liefst 187 keer voor in het IZA, vooral als ‘beste kwaliteit’, ‘goede kwaliteit’ of simpelweg ‘de kwaliteit van zorg’. Dat doet vermoeden dat we allemaal wel weten wat daarmee bedoeld wordt. De vraag is of dit wel zo vanzelfsprekend is. Een duiding van het begrip kwaliteit of een visie daarop ontbreekt. Ook wordt kwaliteit van zorg geplaatst naast betaalbaarheid en toegankelijkheid als de drie speerpunten van het akkoord. Maar waarom zijn dat drie losse dingen? Waarom is betaalbaarheid geen integraal onderdeel van kwaliteit? Je kunt kwaliteit immers niet los zien van de prijs die je bereid bent ervoor te betalen. Idem voor toegankelijkheid: is ontoegankelijke zorg niet per definitie slechte zorg?
Het risico bestaat dat initiatieven zich richten op een van de drie en daarmee verbeteringen op het ene onderwerp kunnen leiden tot verslechteringen op het andere waardoor we er netto weinig mee opschieten.
Overigens geldt dit niet alleen voor het IZA; vaker wel dan niet wordt gefocust op verbetering van een enkel aspect, zonder te kijken naar andere aspecten die de kwaliteit van zorg evenzeer beïnvloeden. Denk aan de vele trajecten die enkel gericht zijn op efficiëntie of kosten. Als je een auto koopt kijk je ook niet de ene keer naar de betrouwbaarheid, de andere keer naar de veiligheid, bij je volgende auto louter naar efficiëntie en weer een andere keer naar de betaalbaarheid. Je zoekt altijd naar de optimale mix van al deze facetten. En ook dan snappen we dat deze aspecten onderlinge relaties hebben.
Dan toch eerst maar even een definitie van kwaliteit. Daar zijn er tallozen van. De definitie die ik hanteer is deze: kwaliteit is het goede doen en dat goed doen. Anders gezegd: de mate van kwaliteit is de mate waarin je als sector (of organisatie, afdeling, professional, …) in staat bent je bestaansrecht te verwezenlijken. Dat vraagt focus op wat nu eigenlijk je bestaansrecht is (het goede doen) en dat je de realisatie daarvan, je primaire proces, zo optimaal mogelijk vormgeeft (het goed doen).
Om meer grip te krijgen op de belangrijkste thema’s die samen kwaliteit van zorg vormen en met een aanleiding die sterk lijkt op die van het IZA, formuleerde het Amerikaanse Institute of Medicine de zogeheten ‘Aims for Improvement’ (Crossing the Quality Chasm, 2001), een zestal dimensies van kwaliteit waar verbeteringen op gericht kunnen zijn:
In een plaatje zou dat er zo uit kunnen zien:
Het mooie van deze benadering, is dat direct duidelijk wordt dat de verschillende dimensies van kwaliteit communicerende vaten zijn. Kwaliteit van zorg wordt niet bepaald door de score op één van de dimensies, maar op de totale score op alle zes. Een integrale kijk op kwaliteit dus, die een vollediger en genuanceerder beeld geeft van kwaliteit.
In de praktijk, en mogelijk ook in het IZA, bedoelen we met kwaliteit vaak enkel de effectiviteit waarbij de stand van wetenschap en praktijk leidend is. En dat is simpelweg te eenzijdig. Want wat als de gemiddelde buigingshoek van een knie na een knieoperatie verbetert (effectiviteit), terwijl de kans op complicaties toeneemt (veiligheid)? Of als de wachtlijst voor een behandeling korter wordt (tijdigheid), maar patiënten daardoor wel behandeld worden als een nummer (patiëntgerichtheid)? Of als een proces uitermate efficiënt is door digitalisering (doelmatigheid), maar daardoor minder digitaal vaardige patiëntgroepen afhaken (gelijkheid)? Et cetera.
Het punt is duidelijk: kijk als het over kwaliteit van zorg gaat naar alle dimensies van kwaliteit en breng in kaart op welke dimensies je voorgestelde interventies effect hebben, zowel positief als negatief.
“Kijk je maar naar een enkele dimensie, dan zet je als het ware alle roeiers aan dezelfde kant van de boot. Dat lijkt vooruit te gaan, maar uiteindelijk kom je nergens.”
Dit artikel is hier te downloaden: Tijd voor integrale kijk op de kwaliteit van de zorg
Jonas is partner bij Zorgverbeteraars. In de dagelijkse praktijk helpt hij zorginstellingen met het inzetten van ICT en data om primaire processen te ondersteunen en de kwaliteit van zorg te verbeteren. Hij schreef een aantal boeken waaronder ‘Kwaliteit verbeteren in de zorg’.
Meer over Jonas Rubrech
